İdari kararların hukuka uygunluk denetimi

İdari kararların hukuka uygunluk denetimi

1. İdari Yargının Denetim Yetkisi

İdari işlemler, hukuka uygunluk açısından yargısal denetime tabidir. Türkiye'de idari yargı denetimi, Anayasa’nın 125. maddesi gereğince sağlanmaktadır. Bu maddeye göre, “İdarenin her türlü işlemi yargı denetimine tabidir.” Ancak, yasama organının yaptığı işlemler ve yürütme organının bazı takdir yetkisine dayalı kararları bu denetimin dışında tutulabilir.

2. İdari İşlemlerin Hukuka Uygunluk Kriterleri

Bir idari kararın hukuka uygun olup olmadığını belirlemek için aşağıdaki kriterler dikkate alınır:

• Yetki Unsuru: Kararı veren idari makamın yetkili olup olmadığı incelenir. Yetkisiz makamlarca alınan kararlar hukuka aykırı sayılır.
• Şekil Unsuru: İşlemin belirli bir şekil ve prosedüre uygun olup olmadığı değerlendirilir. Örneğin, kararın yazılı olması ve gerekçelendirilmesi gerekebilir.
• Sebep Unsuru: İdari kararın dayandığı maddi olaylar ve hukuki sebeplerin doğruluğu araştırılır.
• Konu Unsuru: Kararın içeriği ve sonucu hukuka uygun olmalıdır. Hukuka aykırı bir sonuç doğuran kararlar iptal edilebilir.
• Amaç Unsuru: İdarenin aldığı karar, kamu yararına yönelik olmalıdır. Kamu yararı dışındaki amaçlarla alınan kararlar iptal edilebilir.

3. Hukuka Aykırı İdari Kararlara Karşı Başvuru Yolları

Hukuka aykırı olduğu düşünülen idari kararlara karşı bireylerin başvurabileceği bazı yargı yolları şunlardır:

• İdari Başvuru Yolları: İlgili idari merciye başvurularak işlemin düzeltilmesi talep edilebilir.
• İptal Davası: Yetkili idare mahkemesinde, hukuka aykırı olduğu düşünülen işlemin iptali için dava açılabilir.
• Tam Yargı Davası: İdari işlemden dolayı doğrudan zarar gören kişiler, zararlarının tazmini için tam yargı davası açabilir.

4. İdari Yargı Denetiminin Sınırları

İdari yargı, idarenin yerindelik denetimini yapamaz. Yani, idarenin kararlarının kamu yararı açısından uygun olup olmadığını değil, sadece hukuka uygunluğunu inceler. Ancak, keyfi ve takdir yetkisinin kötüye kullanıldığı durumlarda mahkemeler, işlemi iptal edebilir.

Sonuç

İdari kararların hukuka uygunluk denetimi, bireylerin haklarını koruyan ve hukuk devletinin temel ilkelerinden biri olan bir mekanizmadır. İdarenin işlem ve eylemleri, yetki, şekil, sebep, konu ve amaç unsurları açısından denetlenerek hukuka aykırılık tespit edilirse iptal edilir veya zarar gören kişilere tazminat hakkı tanınır. Bu süreç, hem idarenin keyfi uygulamalarının önüne geçmekte hem de bireylerin hukuki güvencelerini sağlamaktadır.