Tazminat ödemelerinde işverenin sorumlulukları

Tazminat ödemelerinde işverenin sorumlulukları

1. Tazminat Türleri ve İşverenin Sorumlulukları

İş Kanunu, işçilerin belirli durumlar altında işverenden tazminat talep etme hakkını güvence altına alır. Tazminatlar, işçinin işyerinde geçirdiği süre, işten çıkarılma şekli ve söz konusu ihlalin türüne bağlı olarak çeşitlenir. İşverenin tazminat ödemelerindeki sorumluluğu, bu türleri anlamakla başlar.

1. A) Kıdem Tazminatı

Kıdem tazminatı, bir işçinin işyerinde en az bir yıl süreyle çalıştıktan sonra işten ayrılması durumunda ödenen bir tazminattır. İşveren, işçinin kıdemine göre kıdem tazminatı ödemekle yükümlüdür. Kıdem tazminatının miktarı, işçinin son aldığı maaşı ve çalışma süresine bağlı olarak hesaplanır. Her yıl için 30 günlük ücret tutarında kıdem tazminatı ödenmesi gerekmektedir.

Kıdem tazminatının ödenmesi gereken durumlar:

• İşveren tarafından işten çıkarılma,
• İşçinin emeklilik nedeniyle ayrılması,
• Kadın işçilerin evlenmesi ve belirli bir süre sonra işten ayrılmaları (evlilik nedeniyle),
• İşçinin sağlık durumu nedeniyle işten ayrılması.

İşveren, bu tazminatı işten çıkarılan işçiye ödemek zorundadır. Geçerli sebeplerle işten çıkarılmayan işçi, kıdem tazminatını talep etme hakkına sahiptir.

1. B) İhbar Tazminatı

İhbar tazminatı, işçinin işyerinden işten çıkarılmadan önce belli bir süre önceden haberdar edilmesini sağlamayı amaçlar. İşverenin, işçiyi işten çıkarmadan önce belirli bir süre önceden bildirimde bulunması gerekmektedir. Bu süre işçinin kıdemine göre değişir:

• 6 aydan az çalışmış işçiler için 2 hafta,
• 6 aydan 1.5 yıla kadar çalışmış işçiler için 4 hafta,
• 1.5 yıldan fazla çalışan işçiler için ise 6 hafta önceden bildirim yapılması gerekmektedir.

İşveren, işçiyi ihbar süresi içinde işten çıkarmazsa, işçiye ihbar tazminatını ödemekle yükümlüdür. İhbar tazminatının miktarı, işçinin son maaşına göre hesaplanır.

1. C) İşsizlik Sigortası

İşten çıkarılan işçiler, belirli şartlarla işsizlik sigortasından yararlanabilirler. Ancak işverenin, işçiyi işten çıkarırken işsizlik sigortası primlerini düzenli olarak yatırması gerekmektedir. İşsizlik sigortası, işçinin işten çıkarılmasından sonra belirli bir süre boyunca maddi destek sağlamak amacıyla devreye girer.

İşveren, sigorta primlerinin düzenli ödenmesinden sorumludur. Aksi takdirde, işçi işsizlik sigortasından yararlanamayacak ve bu durum işvereni yasal olarak sorumlu tutabilir.

1. D) Fazla Mesai Ücretleri

Fazla mesai, işçinin normal çalışma saatlerinden fazla çalıştığı durumlarda ödenmesi gereken ek bir ücrettir. İş Kanunu'na göre, işçinin haftalık çalışma süresi 45 saattir. Bu sürenin aşılması durumunda, işveren fazla mesai ücretini ödemek zorundadır. Fazla mesai ücretinin miktarı, normal ücretin %50 fazlasıdır.

İşveren, fazla mesai ücreti ödeme yükümlülüğünü yerine getirmezse, işçi bu ücreti talep edebilir.

2. İşverenin Yasal Sorumlulukları ve Hukuki Yollar

İşveren, tazminat ödemeleri konusunda yasal sorumluluklarını yerine getirmezse, işçi hukuki yollara başvurarak haklarını talep edebilir. İşçinin, işverenin tazminat ödeme yükümlülüğünü yerine getirmemesi durumunda başvurabileceği bazı hukuki yollar şunlardır:

1. A) İş Mahkemesi

İşçi, işverenin tazminat ödeme yükümlülüğünü yerine getirmediği durumda, İş Mahkemesi'ne başvurabilir. İş Mahkemesi, işçi ve işveren arasındaki anlaşmazlıkları çözmekle sorumlu olan yargı organıdır. İşçi, tazminatlarının ödenmemesi durumunda mahkemeye başvurarak hakkını arayabilir.

1. B) İcra Takibi

İşçi, işverenin ödeme yapmaması durumunda, icra takibi başlatarak tazminat alacağını tahsil edebilir. İcra takibi, mahkeme kararı olmaksızın doğrudan icra dairesine başvurarak yapılabilir.

1. C) Arabuluculuk

Arabuluculuk, işçi ve işveren arasındaki uyuşmazlıkları çözmek için kullanılan alternatif bir yöntemdir. 2018 yılında zorunlu hale gelen arabuluculuk süreci, işçi-işveren arasındaki tazminat talepleri için de geçerlidir. İşçi ve işveren, anlaşmazlıklarını arabuluculuk yoluyla çözmeyi tercih edebilirler.

3. Sonuç: İşverenin Tazminat Ödemeleri Konusundaki Sorumlulukları

İşveren, tazminat ödemelerinde önemli bir sorumluluğa sahiptir. İş Kanunu, işçilerin haklarını güvence altına alırken, işverenin de yasal yükümlülüklerini yerine getirmesini sağlar. Kıdem tazminatı, ihbar tazminatı, fazla mesai ücretleri gibi birçok tazminat türü, işçilerin yasal hakları arasında yer alır ve işverenin bu hakları yerine getirmemesi, hukuki sorunlara yol açabilir.

Av. Hüseyin Sami Mahir Mahiroğulları, tazminat ödemeleri ve işçi hakları konusunda uzman hukuki destek sağlayarak, işçilerin haklarını korumalarına ve işverenlerin yasal yükümlülüklerini yerine getirmelerine yardımcı olmaktadır.